Wat gebeurt er met een koopwoning na overlijden

Dit artikel bestaat uit twee delen:

Nalaten: Wat gebeurt er met jouw koopwoning na overlijden? Naar wie gaat je woning als je geen testament hebt en wat kun je nu regelen om jouw dierbaren straks goed achter te laten?

Erven: Wat als je zelf een koophuis erft, van bijvoorbeeld je partner of een ander familielid? Is het altijd slim om de erfenis te accepteren? En met welke belastingen moet je rekening houden?

Nalaten

Wie erft jouw koopwoning na overlijden als je niks hebt vastgelegd?

Dat wordt bepaald door je burgerlijke staat en of je wel of geen kinderen hebt. Met andere woorden: wie zijn jouw erfgenamen volgens de wet? Bij een koophuis ziet dit er zo uit: 

• Je bent getrouwd of hebt een geregistreerde partner, je hebt geen eigen kinderen: je partner erft het huis.
• Je bent getrouwd of hebt een geregistreerde partner, je hebt eigen kinderen:
  je partner en je kinderen hebben allemaal recht op een gelijk deel van jouw bezittingen. Ze hebben dus ook recht op een gelijk deel van het huis. Maar een huis kun je niet opknippen. Daarom heeft de wet bepaald dat het huis naar je partner gaat. Pas als die overlijdt, gaat het huis naar de kinderen. 
• Je woont samen, maar jullie zijn niet getrouwd en zijn geen geregistreerde partners, je hebt geen eigen kinderen: 
  zijn jij en je partner allebei officieel eigenaar van het huis? Dan hoort de helft van het huis bij jouw erfenis. Dat betekent dat jouw erfgenamen de helft van het huis erven. In de wet staat wie jouw erfgenamen zijn en in welke volgorde ze recht hebben op jouw helft van het huis:
  
  1. je ouders samen met je broers en zussen;
  2. de kinderen van broers of zussen;
  3. grootouders;
  4. ooms en tantes;
  5. kinderen van ooms en tantes;
  6. overgrootouders;
  7. kinderen van overgrootouders en eventueel hun nakomelingen;
  8. de staat;
  
  Je partner heeft dan twee keuzes: jouw helft van het huis kopen van je erfgenamen (mits zij hiermee akkoord gaan) of het huis verkopen. Dan gaat de helft van de opbrengst van het huis naar jouw erfgenamen. Is het huis alleen van jou? Dan heeft je partner geen rechten en gaat alles naar je familie.
• Je woont samen, maar jullie zijn niet getrouwd en zijn geen geregistreerde partners, je hebt eigen kinderen: 
  zijn jij en je partner samen eigenaar van het huis? Dan erven jouw kinderen de helft van het huis. Ze hebben allemaal recht op een gelijk deel. Je partner kan de helft van het huis van jouw kinderen kopen. Of je partner kan het huis verkopen. De helft van de opbrengst gaat dan naar je kinderen. Is het huis alleen van jou? Dan heeft je partner geen rechten en gaat het huis naar je kinderen.  
• Je bent alleenstaand en hebt geen eigen kinderen:  
  het huis gaat naar jouw erfgenamen. In de wet staat wie jouw erfgenamen zijn en in welke volgorde ze recht hebben op jouw helft van het huis:
  
  1. je ouders samen met je broers en zussen;
  2. de kinderen van broers of zussen;
  3. grootouders;
  4. ooms en tantes;
  5. kinderen van ooms en tantes;
  6. overgrootouders;
  7. kinderen van overgrootouders en eventueel hun nakomelingen;
  8. de staat;
  
  
• Je bent alleenstaand en hebt eigen kinderen:  
  je kinderen erven het huis. Ieder kind heeft recht op een gelijk deel.  

Wanneer is het slim om een testament of een samenlevingscontract te laten opstellen?

In de wet staat wie jouw koophuis erven als je komt te overlijden. Wil je liever dat je koopwoning naar iemand anders gaat? Dan moet je een testament of een samenlevingscontract opstellen. Hieronder zie je wanneer dat slim is om te doen: 

• jij en je partner wonen samen, maar jullie zijn niet getrouwd en hebben geen geregistreerd partnerschap. Bovendien staat het huis alleen op jouw naam. Als jij nu komt te overlijden, erven jouw kinderen of jouw familie je koopwoning: je partner heeft er geen enkel recht op. Wil je dat niet? Dan moet je dat laten vastleggen in een testament.  
• jij en je partner wonen samen, maar jullie zijn niet getrouwd en hebben geen geregistreerd partnerschap. Jullie zijn wel samen eigenaar van het huis. Kom jij nu te overlijden, gaat jouw deel van het huis alsnog naar jouw kinderen of jouw familie. Stel dan een testament of een samenlevingscontract met een verblijvingsbeding op. Daarin laat je vastleggen dat jouw partner na jouw overlijden jouw deel van het huis krijgt. Vaak voorkomt dit een hoop gedoe. 
• je bent alleenstaand zonder kinderen en wilt dat jouw koopwoning na overlijden naar je beste vriendin of peetkindje gaat, in plaats van naar je familie? Ook dit kun je laten vastleggen in een testament.

Moeten je erfgenamen erfbelasting betalen over de koopwoning?

Ja. Als je niks hebt vastgelegd in een testament, moeten je erfgenamen erfbelasting betalen over de overwaarde. De overwaarde van je huis is het verschil tussen woningwaarde en de restschuld van de hypotheek. De WOZ waarde bepaalt de waarde van de woning voor de erfbelasting. Je erfgenamen moeten die belasting ook betalen als ze zelf in het huis blijven wonen of als het huis nog niet verkocht is. En dat kan lastig zijn. Ze hebben namelijk geen geld geërfd waar ze die belasting van kunnen betalen.

Familieleden krijgen een belastingvrijstelling. De vrijstelling in 2024 voor partners is 795.156 euro. Voor ouders is dat 59.643 euro en voor (klein)kinderen 25.187 euro.

In een testament kun je de erfbelasting voor je kinderen laten uitstellen. Je kunt de erfbelasting bijvoorbeeld uitstellen tot de achterblijvende partner ook overleden is. Dan kunnen de kinderen het huis verkopen en van dat geld de erfbelasting betalen. Of geef je kinderen nog voor je overlijdt een geldbedrag waarvan ze straks (een deel) van de erfbelasting kunnen betalen. Tot een bepaald bedrag betaal je daar geen belasting over.

Wat kan ik nu al doen om mijn dierbaren straks goed achter te laten?

• Wie erft mijn koophuis als ik niks regel? Past dat bij mijn wensen of wijs ik in een testament liever een andere erfgenaam aan? 
• Kan de persoon die mijn huis erft de hypotheek en de andere woonlasten wel betalen? Heb ik een overlijdensrisicoverzekering die daarbij kan helpen? En is het verzekerde bedrag hoog genoeg?  
• Weten mijn dierbaren aan wie ik mijn koopwoning wil nalaten en snappen ze mijn keuze?  
• Kan ik nu al een deel van de overwaarde van mijn huis schenken aan mijn kinderen, om zo te voorkomen dat ze straks veel erfbelasting moeten betalen? 

Erven

Mag je in jullie koopwoning blijven wonen als je partner overlijdt?

Over het algemeen mag je er blijven wonen als een van de volgende situaties op jullie van toepassing is: 

• jullie waren getrouwd of geregistreerde partners.  
• jullie hadden een samenlevingscontract met een zogenaamd verblijvingsbeding. 
• je partner heeft een testament laten opstellen waarin het staat. 
• je moet de hypotheeklasten natuurlijk wel alleen kunnen betalen. Een overlijdensrisicoverzekering kan daarbij helpen. 

Je erft een huis van een familielid of andere dierbare. Moet je de erfenis aanvaarden?

Je hoeft een erfenis niet te aanvaarden. Je kunt hem ook weigeren. Dat noemen we verwerpen. En je kunt een erfenis beneficiair aanvaarden. Dat betekent de je de erfenis alleen aanneemt als de waarde van de erfenis hoger is dan de schulden die je eventueel mee-erft. Houd bij je besluit rekening met de volgende vier punten:

• is er nog een hypotheekschuld en kun je die betalen? Als je het huis aanneemt, ben je verplicht om de hypotheeklasten te betalen. Daaronder vallen ook de onroerendgoedbelasting, de kosten voor gas, water en licht, en verzekeringspremies. 
• kun je de erfbelasting betalen? Voor verre familieleden, vrienden en alle overige erfgenamen is de vrijstelling 2.658 euro.
• wil je de woning verkopen? Vraag je dan af of het bedrag waarvoor je de woning kunt verkopen hoger is dan de openstaande hypotheek. Als dat niet zo is, kun je de erfenis beter verwerpen of beneficiair aanvaarden.
• wil je de woning verkopen en verhuren? Vraag je dan af of je daar tijd voor hebt.