Guus Sluiter van Museum Tot Zover: ‘Wij willen inspireren om na te denken over sterfelijkheid.’

‘Afgelopen zaterdag was de Museumnacht. Wij hadden ruim 400 mensen binnen, waarvan de meesten onder de 30 waren. Onze bezoekers konden onder andere in een kist gaan liggen, waarin ze een massage kregen van een massagemat. Sommige bezoekers vonden dat spannend en wilden er liever niet in gaan liggen. Over die angst ontstonden waardevolle gesprekjes. Gewoon, met een drankje in de hand en ontspannen muziek op de achtergrond. Ik denk dat we dat bij Tot Zover heel goed doen: op een laagdrempelige manier praten over een moeilijk onderwerp als de dood.’

Beeld Museumnacht 2022 door Noa Sussenbach:

Nadenken over de dood

‘Je zou denken dat we het museum ook om die reden hebben geopend: om mensen te laten nadenken over de dood. Dat is niet zo. De reden was veel meer dat er door uitvaartondernemers veel oude spulletjes werden weggegooid. Denk daarbij aan oude uitvaartuniformen uit de jaren zeventig. Wij vonden: dat soort dingen moeten we bewaren, daarmee kunnen we iets vertellen over de Nederlandse uitvaartcultuur. Onze aandacht ging in het begin dus heel erg naar de spullen. Pas later zijn we gaan denken: Wat verwachten mensen eigenlijk van een museum over de dood? Wat kunnen wij voor ze betekenen? Inmiddels weten we dat we mensen willen inspireren om na te denken over sterfelijkheid. Bij voorkeur niet met z’n allen rond de tafel als oma ziek is, maar in een omgeving waar het gesprek op een natuurlijke manier kan ontstaan.’

Eerherstel van de cake

‘Wat we ook graag doen, is dingen rondom de dood op een andere manier bekijken. Neem bijvoorbeeld de cake. Voor veel mensen staat die natte, kleffe cake voor alles wat er mis is met uitvaarten in Nederland. En dat is volgens hen heel wat: uitvaarten zijn standaard, truttig en vooral heel saai… Wij vinden die cake juist een heel vriendelijk idee. Je gaat naar een afscheid toe, wat natuurlijk moeilijk is, en krijgt daar een koolhydraatrijk, zoetig dingetje. Een soort comfort food, wat troostend en verbindend kan werken. In onze aanstaande expositie De Lekkere Dood, over eetcultuur en de dood (vanaf voorjaar 2023), pleiten we onder andere voor eerherstel van de cake. Ook op dit soort manieren kunnen er waardevolle gesprekken ontstaan.’ 

Beeld: Koffie en Cakefontein van Peer Vink. Foto: Peter Lange

Dutch Death Design: Nederlands design maakt uitvaarten mooier 

‘Tot en met 16 april 2023 liep er een expositie met ontwerpen van jonge Nederlandse designers: Dutch Death Design. Ik vind dat Nederland een hele rijke uitvaartcultuur heeft. Design kan onze uitvaartcultuur nog rijker maken: er kunnen bijvoorbeeld nieuwe rituelen door ontstaan. Een mooi voorbeeld vind ik de Beerenberg-kisten van wilgentenen: door de gevlochten wilgentenen heen zie je de overledene liggen. Stel je nu voor dat je alle aanwezigen bij een uitvaart een roos geeft. Als ze na de ceremonie voor het laatst afscheid nemen van de overledene, knikken ze even kort en steken ze hun roos in de deksel van de kist. De overledene verdwijnt zo langzaam onder een zee aan bloemen. Ik vind dat een heel krachtig ritueel. Onze designtentoonstelling laat zien wat er voor prachtige mogelijkheden zijn als design en de uitvaartwereld meer samenwerken. Het is overigens ook één van de redenen waarom de samenwerking tussen ons museum en DELA zo goed werkt: DELA staat erg open voor dit soort nieuwe ontwikkelingen.’

Kwaadaardig mooi: begrip voelen dankzij eerlijke kunst

‘Onze expositie Kwaadaardig Mooi, die liep tot en met 9 april 2023, was een pittige. Ook voor mij. De zeven kunstenaars zijn allemaal op verschillende manieren geraakt door kanker. Ze hebben het zelf gehad, of een dierbare heeft het gehad. In alle gevallen is hun leven er heel erg door veranderd. Eén van de kunstenaars had bijvoorbeeld borstkanker. Ze laat verschillende foto’s zien van haar borst: een borst met litteken, een borst die weg is. Dat is zwaar om te zien, maar je begrijpt meteen beter wat de ziekte met iemand doet. Dat geldt ook voor mij. Ik ken vier vrouwen met borstkanker. Na deze expositie dacht ik: zo hebben zij dat misschien ook gevoeld toen ze hun borst verloren of hun haren uitvielen… Dit soort kunst kan diepere lagen aanboren. Je voelt begrip, je voelt medeleven. Je staat even écht stil bij wat iemand heeft doorleefd.’

Mensen echt raken

‘Ik vind het mooi als wij mensen echt weten te raken. We zijn een redelijk klein museum, maar we hebben wél veel impact. Onze bezoekers, de pers, de kunstenaars waarmee we samenwerken: ze worden geraakt door het onderwerp, óók de jonge mensen. Ik denk dat Nederland klaar is voor een meer open cultuur rondom de dood, maar mensen hebben nog niet genoeg mogelijkheden om echt met het thema aan de slag te gaan. Ik ben blij dat wij daar een bijdrage aan kunnen leveren.’