Afscheid in Brabant: kinderen worden betrokken bij de dood

‘Toen mijn moeder aangaf niet verder te willen leven, heb ik tegen haar gezegd: ‘Ik ben er voor je, maar ik wil wél dat je je eigen uitvaart regelt.’ Dat klinkt misschien hard, maar ik wilde dat het háár afscheid zou worden. Mijn moeder vond dat moeilijk, maar zei uiteindelijk: ‘Ja, dan is het in ieder geval hoe ik het wil.’ De familie is daarop met uitvaartverzorger Joy aan tafel gaan zitten. ‘Mijn moeder was heel stellig in de dingen die ze níet wilde. Ze wilde bijvoorbeeld geen zittende receptie in een aula, met zo’n bedrukte, verdrietige sfeer. Dat zou teveel voelen als haar leven. Ze wilde juist dat mensen haar afscheid zouden aangrijpen om het leven te vieren.’ 
In de tijd voor haar overlijden sprak de moeder van Chris steeds opener over haar wensen. ‘Ze gaf bijvoorbeeld aan dat ze in een rieten mand opgebaard en gecremeerd wilde worden.’ Hoe moeilijk die gesprekken soms ook waren, Chris is er dankbaar voor. ‘In de periode voor haar overlijden was de sfeer ontzettend warm. Er was humor, er was rust, er werd overal over gepraat. Ze was een andere moeder dan ervoor.’

Met kinderen praten over de dood

Chris en zijn vrouw hebben hun dochtertje Lisa bewust betrokken bij het aanstaande overlijden van oma. De tweeling van drie vonden ze er nog te jong voor. ‘Lisa heeft haar oma gezien in het ziekenhuis, ontroostbaar huilend op de rand van haar bed. Dat heeft veel indruk op haar gemaakt. We hebben haar dus verteld dat oma heel ziek en heel verdrietig is. En dat ze zal doodgaan aan haar ziekte. Net als ons paard vorig jaar.’

Lisa ging er op haar eigen manier mee om. ‘Vlak voor het overlijden van m’n moeder zijn we bijvoorbeeld nog een keer met z’n allen naar de dierentuin gegaan. Ze heeft daar twee keer tegen mijn moeder gezegd: ‘Oma, jij gaat dood, hè?’ Mijn moeder reageerde heel sterk en zei: ‘Ja, dat klopt.’ Lisa gaf daarop aan dat ze dat heel zielig vond, maar ging vervolgens ook weer gewoon spelen. Kinderen kunnen dat, die kunnen schakelen.’

Zonnebloemen bouwen voor oma

Voor het afscheid heeft het gezin zonnebloemen van Lego gemaakt. In stilte, met de gedachten bij oma. Het idee met de zonnebloemen kwam van Joy, tijdens het eerste gesprek bij de familie thuis. ‘Mijn moeder hield ontzettend van zonnebloemen. Joy legde meteen de link dat zonnebloemen zich altijd tot het licht richten. Dat is wat mijn moeder anderen gunde, omdat ze het zelf niet kon. Het idee van de Lego-zonnebloemen is ontstaan, omdat ik van Lego houd.’

Het afscheid vond plaats in een kleine, bruin-café-achtige zaal. ‘Helemaal aan het begin van de dienst hebben we samen met Lisa de Lego-bloemen op de mand gelegd. Daarna heeft ze samen met de andere kinderen op de grond zonnebloemen liggen tekenen. Het verliep allemaal heel ontspannen. Bij de mand stonden bovendien twee enorme vazen met echte zonnebloemen. Toen de mensen hun laatste groet kwamen brengen, mochten ze er allemaal eentje meenemen. Mijn moeder wilde ze zo meegeven: Geniet van het leven, ik kon het niet.’ Gedurende de afscheidsdienst was er veel ruimte om herinneringen op te halen. Onder het genot van bier, wijn en hapjes werd er gehuild, gelachen en gekletst.

De dood hoort bij het leven

Lisa stelt regelmatig vragen over oma. ‘Laatst zaten we in de auto en vroeg ze opeens: ‘Wilde oma zelf dood?’ Toen moest ik wel even slikken, want hoeveel leg je precies uit? Ik heb ervoor gekozen zo eerlijk mogelijk te zijn: ‘Ja, oma wilde dood. Ze had zoveel last van haar ziekte, dat wilde ze niet meer.’ Lisa zei alleen maar ‘O, oké.’ Dat was het antwoord dat ze zocht, dus voor haar was het daarmee ‘opgelost’. Door er open mee om te gaan, hoop ik dat we onze kinderen kunnen meegeven dat de dood bij het leven hoort.’