Traditionele Nederlandse uitvaart

In Nederland was het lange tijd zo dat de uitvaartondernemer de uitvaart regelde en de familie hooguit enkele keuzes voorgelegd kreeg. Gelukkig is dat aan het veranderen. De dood is uit de taboesfeer gekomen. Nabestaanden hebben nu een veel grotere rol bij de uitvaart en dat is belangrijk, want een betekenisvolle en persoonlijke manier van afscheid nemen helpt je verder bij het rouwproces.

Van cake naar tapas, rouwrituelen veranderen

De standaard ‘koffie en cake’-uitvaart is aan het verdwijnen. Rouwrituelen worden steeds persoonlijker. Families en vrienden kiezen meer en meer voor een uitvaart die het karakter van de overledene voor een laatste maal tot uitdrukking brengt. Sommige mensen treffen zelfs tijdens hun leven al voorbereidingen voor hun uitvaart.

Ze geven bijvoorbeeld aan hoe ze willen dat de ceremonie wordt vormgegeven of zoeken zelfs al een plekje voor hun graf uit. De behoefte aan het voeren van regie strekt zich uit tot over de grens van de dood. En tegelijkertijd is het voorbereiden van het afscheid ook een manier om het naderende einde te accepteren.

Een persoonlijke uitvaart

Uitvaartverzorgers spelen in op de uiteenlopende wensen. De kist is geen standaardproduct meer, maar wordt steeds vaker exclusief en op bestelling gemaakt. De bloemen zijn meer dan een rouwkrans en ook de catering dient meer en meer als een uitdrukking van de persoonlijkheid van de overledene. Naast deze praktische keuzevrijheid is er ook een nieuwe generatie uitvaartverzorgers opgestaan die meer aandacht besteedt aan de geestelijke begeleiding van de nabestaanden.

Rouwrituelen in lijn met het geloof

Van oorsprong werd de uitvaart vaak georganiseerd in lijn met de rouwrituelen van het geloof; de meeste autochtone Nederlanders waren christenen. Hier paste het traditionele behouden karakter bij. De mensen ten zuiden van de rivieren waren voornamelijk rooms-katholiek, en de mensen boven de rivieren protestant. Nu telt Nederland nog ruim 4 miljoen katholieken, maar het aantal kerkleden neemt af.

De Protestantse Kerk in Nederland telt nog ruim 2 miljoen leden, maar ook hier is sprake van een daling. Op dit moment is circa de helft van de autochtone Nederlanders christelijk, een kleine minderheid van de Nederlanders is Joods of rekent zich tot de humanisten. Aan de andere kant groeit het aantal autochtone Nederlanders dat zich bekeerd tot de islam, evenals het aantal mensen dat zich interesseert voor het boeddhisme.

Een ruimere blik

Ook de groep niet-kerkelijken autochtone Nederlanders groeit nog altijd. Nu steeds minder mensen het geloof praktiseren, komt dat tot uiting in de nieuwe manieren waarop een uitvaart wordt beleefd. De opvattingen over de dood en bijbehorende rituelen zijn divers.

Velen beschouwen de dood als het absolute einde, maar er zijn ook mensen die menen dat er na de dood toch nog ‘iets’ moet zijn. Ze lenen opvattingen uit christelijke tradities of uit andere religies en culturen. De groeiende zichtbaarheid van ‘andere’ gebruiken rond de dood binnen verschillende etnische en religieuze groeperingen, heeft bijgedragen aan een ruimere blik op passende rouwrituelen.