Pieke Dassen

‘Als hij er was, was er altijd drukte en werk.’

Bij het grote publiek is hij vooral bekend als August in De Film van Ome Willem. Maar Pieke Dassen was ook kunstschilder, accordeonist, cabaretier, acteur en poppenspeler. Manny Dassen haalt herinneringen op aan zijn vader, die op 19 april 2007 overleed.

‘Een stil, klein mannetje dat met weinig woorden veel lawaai kon maken.’ Volgens Manny Dassen (51) geeft deze zin het beste weer wat voor persoon zijn vader Pieke Dassen was. ‘Hij had een bepaalde charme die niet goed uit te leggen valt. Daardoor kon hij in stilte heel aanwezig zijn. Tijdens een tournee met het poppentheater kreeg hij een rumoerige zaal met vijfhonderd kinderen stil. Zonder iets te doen of te zeggen.’

Poppenkast
De creativiteit van de in 1926 geboren Pieke Dassen komt al vroeg tot ontwikkeling. Nadat hij de Kunst en Nijverheidsschool in Maastricht heeft doorlopen, krijgt hij een baantje als assistent van Jan Nelissen, een Vlaamse poppenspeler. ‘Mijn vader ging tien jaar lang in de leer in het door Nelissen opgerichte “poesjenellentheater”. Zo noemden de Belgen het poppentheater. In het spel bespraken en bekritiseerden ze de samenleving. Later zette mijn vader het theater voort onder de naam 'Die Blauwe Scuyte', vertelt Manny. Pieke studeert later af op de Jan van Eijck Academie, trouwt en krijgt drie kinderen. Manny is Piekes tweede zoon. ‘Ook nadat wij geboren waren, bleef hij voorstellingen geven. Bijvoorbeeld in zijn eigen theater in de binnenstad van Maastricht.’

Kleertjes maken
Manny zit in zijn jeugd regelmatig bij zijn vader achter de poppenkast. ‘Ik was zeer geïntrigeerd door zijn spel. Hij gaf leven aan ogenschijnlijk dode materie en kon een pop doen bewegen op een manier waarop weinig mensen dat kunnen.’ Pieke was geen vader zoals andere vaders. ‘Hij stond niet langs het voetbalveld, bemoeide zich niet met onze opvoeding en kwam niet om 17.00 uur thuis om te eten, zoals de vaders van mijn vriendjes. Als hij er was, was er altijd drukte en werk. Ook voor ons, want wij hielpen vaak mee. Bijvoorbeeld met het maken van kleertjes.’ Eén keer is Manny in het bijzonder bijgebleven.‘Mijn vader werkte inmiddels voor de televisie, eerst voor het populaire kinderprogramma Oebele. Daarna werd de kleurentelevisie geïntroduceerd. Die verving de zwartwitvariant en dat had nogal wat gevolgen voor de kleding van de poppen. We moesten in korte tijd nieuwe, fleurige kleding maken.’

Bijzonder
Hoewel het werk van zijn vader in eerste instantie heel normaal is voor Manny, ontdekt hij rond zijn negende dat het toch wel bijzonder is. ‘Mijn vader heeft nooit leren autorijden, dus hij had een eigen chauffeur. Bovendien kwam iedereen bij ons televisie kijken, want nog maar weinig mensen hadden zo’n apparaat in huis. En bekende acteurs als Aart Staartjes en Wieteke van Dort zaten gewoon bij ons aan tafel. Terwijl we in Maastricht woonden; ver van de Randstad waar het allemaal gebeurde.’

In zijn voetsporen
Dat het bloed kruipt waar het niet gaan kan, ontdekte Manny toen hij rechten wilde gaan studeren in Leiden. ‘Ik was verliefd en wilde daar met mijn vriendinnetje gaan wonen. Maar toen ik onderweg was, belde ze me op: ze wilde niet meer. Ik was erg verdrietig en besloot dan ook mijn studieplannen om te gooien. Ik had eerder al toelatingsexamen gedaan voor de Kunstacademie, eigenlijk vooral voor mijn ouders. Ik was aangenomen, dus ik besloot toch maar daar naartoe te gaan. Tot grote opluchting van mijn ouders!’ Uiteindelijk is Manny als kunstschilder inderdaad in de voetsporen van zijn vader getreden. ‘Dat was niet altijd makkelijk. Ik heb wel eens gedacht: “Waarom hebben ze mij niet gewoon gelukkig laten zijn in een eenvoudig beroep? Waarom moest ik zo nodig mijn passies naleven?” Nu pas begrijp ik dat er geen andere manier is. Om mijn geluk en zielenrust te vinden, moet ik doen waar mijn hart ligt. Mijn vader wist dat als geen ander. Op zijn sterfbed heb ik het er nog met hem over gehad. “Je kunt je niet onttrekken aan je talenten”, zei hij.'

Eigen kwaliteit
Succesvol zijn en roem en bekendheid zijn nooit Piekes beweegredenen geweest. Manny: ‘Volgens hem is succes als een goede wijn: vluchtig. Hij leerde me dat je in jezelf moet geloven en je eigen kwaliteit moet ontwikkelen. “Blijf zo dicht mogelijk bij jezelf”, gaf hij me mee. Aan de andere kant besefte hij dat het geen zin heeft om iets te maken waar jarenlang niemand naar wil kijken. Hij was wel realistisch en hield er rekening mee dat er brood op de plank moest komen.’ Naast zorgen voor zijn eigen gezin, vocht Pieke ook voor de minder bedeelden. ‘Hij werkte hard om ook kinderen in achterstandsbuurten in contact te brengen met cultuur. Verder heeft hij bijvoorbeeld een benefietvoorstelling gegeven voor slachtoffers van de oorlog in Bangladesh. Zijn motto: elke druppel op de gloeiende plaat is er één.’

Het hield niet op
Zoals Pieke leefde, heeft hij volgens zijn zoon ook afscheid genomen. ‘In een ogenschijnlijke chaos, een kakofonie van veel plezier, maar tot op het laatste moment geregisseerd. Tegen Janneke, zijn partner, zei hij: “Als jij er klaar voor bent, is het voor mij over.” Tot die tijd wilde hij iedereen de tijd geven om afscheid te nemen. Tussendoor werkte ik met hem aan een opera waar hij ooit aan was begonnen. En toen bedacht hij dat hij ook nog een kist nodig had. Hij vroeg of ik die wilde schilderen. Op het moment dat Janneke aangaf dat het genoeg was, sloot hij zijn ogen en stierf hij.’ De begrafenis maakte een diepe indruk op Manny. ‘Er was ruimte voor iedereen. Er was een Grieks-orthodoxe dominee, een prachtig a-capella koortje, een zigeunerorkest uit Hongarije, straatmuzikanten; het hield niet op. Het was een tweeënhalf uur durende lofzang die niet mooier had kunnen zijn. En ook na afloop werd er tot laat in de avond muziek gemaakt. We kwamen tot de ontdekking dat er veel was wat we niet wisten van onze vader. En we hadden nooit durven denken dat hij zoveel aandacht zou krijgen. Blijkbaar heeft hij niet alleen voor ons, maar voor heel veel mensen veel betekend.’