Wat kan er gebeuren als je de voogdij voor je kinderen niet goed regelt?

1. De rechter wijst een ongewenste voogd aan

‘Waar ouders ons het vaakst over bellen, is de angst dat een bepaald familielid voogd wordt als ze niks regelen. Dat is een terechte angst, want als beide ouders overlijden, kijkt de rechter altijd eerst naar de familie. Zijn er broers en zussen in het spel, dan komen die al snel in aanmerking. Niet iedereen wil dat, óók niet als de verstandhouding goed is. Laatst had ik bijvoorbeeld een vrouw aan de telefoon die zei: ‘Ik hou van mijn zus en ik weet dat ze goede bedoelingen heeft, maar we hebben hele andere waarden en normen en een hele andere opvoedingsstijl. Ik wil daarom niet dat zij voor mijn kinderen zorgt als ik er niet meer ben.’ Dat soort overwegingen horen we vaak. Wil je niet dat dat gebeurt, zul je dus zelf een voogd moeten benoemen. Kies iemand die vergelijkbaar in het leven staat en jouw kind volgens jouw gedachtegoed zou opvoeden. Hoe je keuze ook uitpakt, neem de potentiële voogd altijd mee in je proces. Vraag of hij of zij zich voor kan stellen voor je kind te zorgen en stel kritische vragen.'

2. De kinderen moeten verhuizen

‘Soms komt het voor dat mensen een sterke voorkeur hebben voor een bepaalde voogd, maar dat die voogd in een andere stad of provincie woont. ‘Mijn zus is de enige aan wie ik mijn kinderen toevertrouw’, zeggen mensen dan, ‘maar ze woont zo ver weg. Kan ik mijn kinderen dat wel aandoen?’ De kans is in dat geval inderdaad groot dat jouw kind moet verhuizen. Voor jongere kinderen hoeft dit geen probleem te zijn, maar hoe ouder kinderen worden, hoe meer ze verankerd raken. School speelt daarin een belangrijke rol, want kinderen maken vriendjes, krijgen een band met hun leraren en ontwikkelen een dagelijkse routine. Haal je ze daar na de dood van een ouder uit, dan kan dat moeilijk en ontwrichtend zijn. In dit soort gevallen vraag ik mensen te bedenken hoe belangrijk ze het vinden dat hun kinderen in de eigen omgeving kunnen blijven.’

3. De biologische vader moet voor de rechter verschijnen

‘Wat veel ongehuwde stellen niet weten, is dat het erkennen van het kind bij de gemeente van de vader niet de automatische voogd maakt. Overlijdt de moeder, dan moet de vader dus aan de rechter vragen of hij alsjeblieft voor zijn eigen kind mag zorgen. Rechtbanken hebben te kampen met een enorme achterstand, dus dat proces kan lang duren. Over het algemeen mag het kind in de tussentijd gewoon bij de vader blijven wonen, maar naast het grote verdriet in de juridische mallemolen belanden, is heel vervelend en verdrietig. Zijn jij en je partner niet getrouwd én geen geregistreerde partners - een samenlevingscontract wordt nog niet erkend -, vraag dan het gemeenschappelijke gezag aan over het kind of benoem de vader tot voogd.’

4. Er ontstaat een familieruzie

‘De meerderheid van de mensen regelt de voogdij helemaal niet. Zij hebben de neiging om te denken: als ik het met mijn dierbaren bespreek, dan is het geregeld. Dat kan zo zijn, maar in de praktijk komt het voor dat families er onderling niet uitkomen. Als de broer van de overleden man en de zus van de overleden vrouw bijvoorbeeld allebei de zorg voor het kind op zich willen nemen, dan kan daar ruzie over ontstaan. Het kind lijdt daaronder, want dat hoort dat er mensen vechten over waar hij of zij gaat wonen. De rechter neemt de uiteindelijke beslissing maar dat kan maanden duren. In de tussentijd worden de kinderen ondergebracht bij familieleden die zich daartoe bereid verklaren. Of, als er sprake is van een grote familieruzie, in een pleeggezin. Voor kinderen die net hun ouders hebben verloren, is al dit geruzie en verhuizen enorm belastend.’

Belangrijke evaluatiemomenten

‘Een goed moment om de voogdij te regelen is vlak na de geboorte van je kind. Vanaf dat moment kun je je om de paar jaar of tijdens belangrijke mijlpalen afvragen of je nog steeds achter je keuze staat. Is de zus van je man nog steeds de meest geschikte persoon, nu jij en je man op het punt staan te scheiden? Is je beste vriendin nog steeds de meest logische keuze, nu ze naar de andere kant van het land verhuist of haar kinderen heel anders opvoedt dan je had verwacht?’